Κυριακή 25 Σεπτεμβρίου 2022
Σάββατο 24 Σεπτεμβρίου 2022
ΕΜΕΙΣ ΚΑΙ Ο ΘΗΣΑΥΡΟΣ ΤΗΣ ΠΙΣΤΗΣ
“Ἔχομεν δὲ τὸν θησαυρὸν τοῦτον ἐν ὀστρακίνοις σκεύεσιν, ἵνα ἡ ὑπερβολὴ τῆς δυνάμεως ᾖ τοῦ Θεοῦ καὶ μὴ ἐξ ἡμῶν” (Β’ Κορ. 4, 7)
Εμείς που έχουμε αυτόν το θησαυρό είμαστε σαν τα πήλινα δοχεία· έτσι γίνεται φανερό πως η υπερβολική αξία του θησαυρού αυτού προέρχεται από το Θεό κι όχι από μας.
Οι άνθρωποι αναζητούμε θησαυρούς στα αγαθά, στα επιτεύγματα, σε ανθρώπους που σχετιζόμαστε. ΟΙ γονείς θεωρούν θησαυρό τα παιδιά τους. Οι ερωτευμένοι αυτόν ή αυτήν που ποθούν. Άλλοι το όνομα και την φήμη τους. Άλλοι τις επιτυχίες τους. Άλλοι το σώμα τους. Πόσοι από εμάς στ’ αλήθεια θεωρούμε ως τον πολυτιμότερο θησαυρό της ύπαρξής μας την πίστη μας;
Είναι τέτοιος ο προσανατολισμός μας στην εκκοσμικευμένη πραγματικότητα, στην κατάφορτη από βιοτικές μέριμνες, από σχέδια και ελπίδες, που δεν βλέπουμε στην προοπτική της αιωνιότητας, ούτε όμως και στην προοπτική ότι “έστι Θεός” που μας αγαπά προσωπικά τόσο, ώστε να γίνει άνθρωπος για μας, να απλώσει το χέρι Του και να μας βοηθήσει “θανάτω θάνατον” να πατήσουμε. Έχοντας βολευτεί με την πίστη ως θρησκεία, δηλαδή ως ένα τελετουργικό που διασώζει παραδόσεις, ως γιορτή που μας βγάζει από την ρουτίνα του χρόνου, ως τήρηση κάποιων εντολών που μένουν στον νου, δυσκολευόμαστε, όχι μόνο επειδή το πνεύμα του πονηρού θέλει να επικάθονται οι σκόνες της συνήθειας πάνω στο χρυσάφι της γνήσιας μεταμόρφωσης και να το κρύβουν, αλλά και διότι θεωρούμε πως έχουμε χρόνο, πως είναι αρκετά τα λίγα που κάνουμε, δεν ζούμε την πίστη ως τον θησαυρό της καρδιάς, της ύπαρξης.
Και έχει απαντήσεις η πίστη σε κάθε τι της ζωής μας, ευεξήγητο και δυσεξήγητο. Έχει την εμπιστοσύνη στην αγάπη του Θεού, που, αργά ή γρήγορα, δείχνει ότι όσα συμβαίνουν, είναι μικρές ή μεγάλες προτροπές για σωτηρία, δηλαδή για υπέρβαση του χρόνου, για κοινωνία αγάπης που θα κρατήσει για πάντα, για μία μυστική προσδοκία ανάστασης, η οποία μεταγγίζει ζωή αληθινή στο φθαρτό και εφήμερο. Διότι κάθε στόχος, ακόμη και κάθε μέριμνα, όταν θεάται μέσα από την πίστη, μπολιάζεται με την αγάπη. Εργαζόμαστε πρώτα για να προσφέρουμε σε οικείους και ξένους, νικώντας το κίνητρο του πλουτισμού που βλέπει τους άλλους ως αντικείμενα εκμετάλλευσης. Δεν νικιόμαστε από την φιλοδοξία μιας αναγνώρισης που θολώνει τον σκοπό ή την ματαιοδοξία ότι είμαστε πετυχημένοι και γι’ αυτό δικαιούμαστε, με αποτέλεσμα να λησμονούμε αγάπη, συγχώρηση και υπομονή. Δεν αρνούμαστε την αλήθεια. Δεν παύουμε να σκεφτόμαστε. Βλέπουμε την κούραση και την αδυναμία των άλλων, όπως και την δική μας. Δεν νικιόμαστε όμως από έναν στείρο ανταγωνισμό του ποιος είναι καλύτερος, αλλά συναγωνιζόμαστε εις “παροξυσμόν καλών έργων”. Και έχει ο Θεός.
Είναι θησαυρός η πίστη μας πολύτιμος. Τον έχουμε σε οστράκινα σκεύη, εύθραυστα, όπως είναι οι υπάρξεις μας, οι οποίες νικιούνται από τον χρόνο και τον θάνατο, αλλά και από την πίεση των όσων φορτώνουμε στον εαυτό μας. Δεν αρνήθηκε όμως ο Θεός να μάς δώσει αυτόν τον θησαυρό, ακριβώς διότι δύναμη είναι η αγάπη και όχι η εξουσία. Δεν πιστεύουμε άλλωστε σε έναν Θεό που ζητά κυριαρχία, αλλά στον Θεό του Σταυρού, που γίνεται όμως ανάσταση και ζωή. Και καλούμαστε αυτόν τον θησαυρό να τον μοιραστούμε με αγάπη. Να νικήσουμε με την άσκηση που μπορούμε, με την αυτογνωσία που γίνεεται μετάνοια, όχι όμως απόγνωση, με την αγάπη που πρυτανεύει, το “εγώ μου και μόνο”. Να μη μείνουμε στο θρησκευτικό βόλεμα, αλλά να βγούμε από τον εαυτό μας, τον κόσμο γύρω μας, αλλά και όσα μάς πιέζουν εντός μας και να γίνουμε φως μικρό, κατά το σκεύος μας, που όμως θα μαρτυρεί ελπίδα! Άλλωστε, ο θησαυρός αυτός υπερβαίνει τον χρόνο, τις εξουσίες, τους εχθρούς του, τους υποτιμητές του. Μακάρι, κι εμείς μαζί του!
π. Θεμιστοκλής Μουρτζανός
Κυριακή, 25 Σεπτεμβρίου 2022
Το Ευαγγελικό Ανάγνωσμα της Κυριακής Α´ Λουκά (Λουκ. ε´ 1-11)
Το Ευαγγέλιο Κυριακής Α´ Λουκά 25-9-2022
Τῷ καιρῷ ἐκείνῳ, ἑστὼς ὁ ᾿Ιησοῦς παρὰ τὴν λίμνην Γεννησαρέτ, εἶδε δύο πλοῖα ἑστῶτα παρὰ τὴν λίμνην· οἱ δὲ ἁλιεῖς ἀποβάντες ἀπ᾿ αὐτῶν ἀπέπλυναν τὰ δίκτυα. ᾿Εμβὰς δὲ εἰς ἓν τῶν πλοίων, ὃ ἦν τοῦ Σίμωνος, ἠρώτησεν αὐτὸν ἀπὸ τῆς γῆς ἐπαναγαγεῖν ὀλίγον· καὶ καθίσας ἐδίδασκεν ἐκ τοῦ πλοίου τοὺς ὄχλους. ῾Ως δὲ ἐπαύσατο λαλῶν, εἶπε πρὸς τὸν Σίμωνα· ᾿Επανάγαγε εἰς τὸ βάθος καὶ χαλάσατε τὰ δίκτυα ὑμῶν εἰς ἄγραν. Καὶ ἀποκριθεὶς ὁ Σίμων εἶπεν αὐτῷ· ᾿Επιστάτα, δι᾿ ὅλης τῆς νυκτὸς κοπιάσαντες οὐδὲν ἐλάβομεν· ἐπὶ δὲ τῷ ῥήματί σου χαλάσω τὸ δίκτυον. Καὶ τοῦτο ποιήσαντες συνέκλεισαν πλῆθος ἰχθύων πολύ· διερρήγνυτο δὲ τὸ δίκτυον αὐτῶν.
Καὶ κατένευσαν τοῖς μετόχοις τοῖς ἐν τῷ ἑτέρῳ πλοίῳ τοῦ ἐλθόντας συλλαβέσθαι αὐτοῖς· καὶ ἦλθον καὶ ἔπλησαν ἀμφότερα τὰ πλοῖα, ὥστε βυθίζεσθαι αὐτά. ᾿Ιδὼν δὲ Σίμων Πέτρος προσέπεσε τοῖς γόνασιν ᾿Ιησοῦ λέγων· ῎Εξελθε ἀπ᾿ ἐμοῦ, ὅτι ἀνὴρ ἁμαρτωλός εἰμι, Κύριε· θάμβος γὰρ περιέσχεν αὐτὸν καὶ πάντας τοὺς σὺν αὐτῷ ἐπὶ τῇ ἄγρᾳ τῶν ἰχθύων ᾗ συνέλαβον, ὁμοίως δὲ καὶ ᾿Ιάκωβον καὶ ᾿Ιωάννην, υἱοὺς Ζεβεδαίου, οἳ ἦσαν κοινωνοὶ τῷ Σίμωνι. Καὶ εἶπε πρὸς τὸν Σίμωνα ὁ ᾿Ιησοῦς· Μὴ φοβοῦ· ἀπὸ τοῦ νῦν ἀνθρώπους ἔσῃ ζωγρῶν. Καὶ καταγαγόντες τὰ πλοῖα ἐπὶ τὴν γῆν, ἀφέντες ἅπαντα ἠκολούθησαν αὐτῷ.
Απόδοση σε νεοελληνική το Ευαγγέλιο Κυριακής Α´ Λουκά
Ἐκεῖνο τὸν καιρό, καθὼς στεκόταν ὁ ᾿Ιησοῦς στὴν ὄχθη τῆς λίμνης Γεννησαρέτ, εἶδε δύο ψαροκάικα στὴν ἄκρη τῆς λίμνης. Οἱ ψαράδες εἶχαν κατεβεῖ ἀπ’ αὐτὰ καὶ ἔπλεναν τὰ δίχτυα. ᾿Εκεῖνος ἀνέβηκε σ’ ἕνα ἀπὸ τὰ ψαροκάϊκα, σ’ αὐτὸ ποὺ ἦταν τοῦ Σίμωνα, καὶ τὸν παρακάλεσε νὰ τραβηχτεῖ λίγο ἀπὸ τὴν ξηρά. Κάθισε στὸ ψαροκάϊκο καὶ ἀπ’ αὐτὸ δίδασκε τὰ πλήθη. ῞Οταν τελείωσε τὴν ὁμιλία του, εἶπε στὸν Σίμωνα· Πήγαινε στὰ βαθιὰ καὶ ρίξτε τὰ δίχτυα σας γιὰ ψάρεμα. ῾Ο Σίμων τοῦ ἀποκρίθηκε· Διδάσκαλε, ὅλη τὴ νύχτα παιδευόμασταν καὶ δὲν πιάσαμε τίποτε· ἐπειδὴ ὅμως τὸ λὲς ἐσύ, θὰ ρίξω τὸ δίχτυ. Τὸ ἔριξαν κι ἔπιασαν πάρα πολλὰ ψάρια, τόσα ποὺ τὸ δίχτυ τους ἄρχισε νὰ σκίζεται.
Μὲ νεύματα εἰδοποίησαν τοὺς συνεταίρους τους, ποὺ ἦταν στὸ ἄλλο πλοῖο νὰ ἔρθουν νὰ τοὺς βοηθήσουν. ᾿Εκεῖνοι ἦρθαν καὶ γέμισαν καὶ τὰ δύο ψαροκάικα σὲ σημεῖο ποὺ νὰ κινδυνεύουν νὰ βυθιστοῦν. ῞Οταν ὁ Σίμων Πέτρος εἶδε τί ἔγινε, ἔπεσε στὰ γόνατα τοῦ ᾿Ιησοῦ καὶ τοῦ εἶπε· Βγὲς ἀπὸ τὸ καΐκι μου, Κύριε, γιατὶ εἶμαι ἄνθρωπος ἁμαρτωλός. Αὐτὰ τὰ εἶπε γιατὶ εἶχε κυριευτεῖ ἀπὸ δέος, αὐτὸς καὶ ὅλοι ὅσοι ἦταν μαζί του, γιὰ τὰ πολλὰ ψάρια ποὺ εἶχαν πιάσει. Τὸ ἴδιο συνέβη καὶ μὲ τὰ παιδιὰ τοῦ Ζεβεδαίου, τὸν ᾿Ιάκωβο καὶ τὸν ᾿Ιωάννη, ποὺ ἦταν συνεργάτες τοῦ Σίμωνα. ῾Ο ᾿Ιησοῦς τότε εἶπε στὸν Σίμωνα· Μὴ φοβᾶσαι, ἀπὸ τώρα θὰ ψαρεύεις ἀνθρώπους. ῞Υστερα, ἀφοῦ τράβηξαν τὰ ψαροκάικα στὴ στεριά, ἄφησαν τὰ πάντα καὶ τὸν ἀκολούθησαν.
Ο Απόστολος Κυριακής Α´ Λουκά 25-9-2022 (Β΄ Κορ. δ΄ 6-15)
Το Αποστολικό Ανάγνωσμα της Κυριακής Α´ Λουκά
Αδελφοί, ὁ Θεὸς ὁ εἰπὼν ἐκ σκότους φῶς λάμψαι, ὃς ἔλαμψεν ἐν ταῖς καρδίαις ἡμῶν πρὸς φωτισμὸν τῆς γνώσεως τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ ἐν προσώπῳ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ἔχομεν δὲ τὸν θησαυρὸν τοῦτον ἐν ὀστρακίνοις σκεύεσιν, ἵνα ἡ ὑπερβολὴ τῆς δυνάμεως ᾖ τοῦ Θεοῦ καὶ μὴ ἐξ ἡμῶν, ἐν παντὶ θλιβόμενοι ἀλλ’ οὐ στενοχωρούμενοι, ἀπορούμενοι ἀλλ’ οὐκ ἐξαπορούμενοι, διωκόμενοι ἀλλ’ οὐκ ἐγκαταλειπόμενοι, καταβαλλόμενοι ἀλλ’ οὐκ ἀπολλύμενοι, πάντοτε τὴν νέκρωσιν τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ ἐν τῷ σώματι περιφέροντες, ἵνα καὶ ἡ ζωὴ τοῦ Ἰησοῦ ἐν τῷ σώματι ἡμῶν φανερωθῇ.
Ἀεὶ γὰρ ἡμεῖς οἱ ζῶντες εἰς θάνατον παραδιδόμεθα διὰ Ἰησοῦν, ἵνα καὶ ἡ ζωὴ τοῦ Ἰησοῦ φανερωθῇ ἐν τῇ θνητῇ σαρκὶ ἡμῶν. Ὣστε ὁ μὲν θάνατος ἐν ἡμῖν ἐνεργεῖται, ἡ δὲ ζωὴ ἐν ὑμῖν. Ἒχοντες δὲ τὸ αὐτὸ πνεῦμα τῆς πίστεως κατὰ τὸ γεγραμμένον,«Ἐπίστευσα, διὸ ἐλάλησα», καὶ ἡμεῖς πιστεύομεν, διὸ καὶ λαλοῦμεν, εἰδότες ὅτι ὁ ἐγείρας τὸν Κύριον Ἰησοῦν καὶ ἡμᾶς διὰ Ἰησοῦ ἐγερεῖ καὶ παραστήσει σὺν ὑμῖν. Τὰ γὰρ πάντα δι’ ὑμᾶς, ἵνα ἡ χάρις πλεονάσασα διὰ τῶν πλειόνων τὴν εὐχαριστίαν περισσεύσῃ εἰς τὴν δόξαν τοῦ Θεοῦ.
Απόδοση σε νεοελληνική ο Απόστολος Κυριακής Β´ Λουκά
Αδελφοί, ὁ Θεός πού εἶπε νά λάμψει φῶς μέσα ἀπό τό σκοτάδι, αὐτός ὁ ἴδιος ἔλαμψε μέσα στίς καρδιές μας καί μᾶς φώτισε νά γνωρίσουμε τή δόξα του στο πρόσωπο τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ἀλλά ἐμεῖς πού ἔχουμε αὐτόν τό θησαυρό εἴμαστε σάν τά πήλινα δοχεῖα· ἔτσι γίνεται φανερό πώς ἡ ὑπερβολική ἀξία τοῦ θησαυροῦ αὐτοῦ προέρχεται ἀπό τό Θεό κι ὄχι ἀπό μᾶς. Ἄν καί μᾶς πιέζουν ἀπό παντοῦ, δέ μᾶς καταβάλλουν. Βρισκόμαστε σέ ἀδιέξοδο, ὅμως δέν ἀπελπιζόμαστε. Μᾶς καταδιώκουν, ὁ Θεός ὅμως δέ μᾶς ἐγκαταλείπει. Μᾶς ρίχνουν κάτω, μά δέ χάνουμε τόν ἀγώνα. Συνεχῶς ὑποφέρουμε σωματικά μετέχοντας ἔτσι στό θάνατο τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ, γιά νά φανερωθεῖ στό πρόσωπό μας ἡ ζωή τοῦ ἀναστημένου Ἰησοῦ.
Δηλαδή εἴμαστε ζωντανοί, ἀλλά ἐκθέτουμε συνεχῶς τόν ἑαυτό μας στό θάνατο γιά χάρη τοῦ Ἰησοῦ, ὥστε νά φανερωθεῖ στό θνητό μας σῶμα ἡ ζωή τοῦ Ἰησοῦ. Ἔτσι, ἐμᾶς μᾶς ἀπειλεῖ συνεχῶς ὁ θάνατος, ἐνῶ ἐσεῖς κερδίζετε τή ζωή. Ἔχουμε, λοιπόν, τήν ἴδια ἐμπιστοσύνη στό Θεό, πού ἀναφέρει ἡ Γραφή: Ἐμπιστεύτηκα τόν ἑαυτό μου στό Θεό, γι΄ αὐτό καί μίλησα. Κι ἐμεῖς ἔχουμε ἐμπιστοσύνη στό Θεό, γι΄ αὐτό καί κηρύττουμε. Ξέρουμε ὅτι ὁ Θεός, πού ἀνέστησε τόν Κύριο Ἰησοῦ, θά ἀναστήσει καί ἐμᾶς διά τοῦ Ἰησοῦ καί θά μᾶς παρουσιάσει μπροστά του μαζί σας. Ὅλα, λοιπόν, γίνονται γιά σᾶς. Ἔτσι, ὅσο πιό πολλοί δεχτοῦν τή χάρη τόσο πιό μεγάλη θά εἶναι ἡ εὐχαριστία καί ἡ δοξολογία πρός τό Θεό.
Κήρυγμα Κυριακής Α’ Λουκά (25–09–2022)
«ἐπί δε τῷ ρήματί σου χαλάσω τὸ δίκτυον»
Νοερά σήμερα αδελφοί μου ας μεταφερθούμε σε μια ειδυλλιακή παραλίμνια ακτή. Την ακτή της λίμνης Γενησαρέτ ή θάλασσα της Τιβεριάδος. Καπερναούμ, Γενησαρέτ, Γαλιλαία, αγαπημένες τοποθεσίες, όπου εκεί ξετυλίχθηκαν τα σπουδαιότερα γεγονότα της επιγείου ζωή του Χριστού μας.
Βρισκόμαστε στην αρχή της δημόσιας δράσης Του. Ακόμα δεν έχει συγκροτήσει την ομάδα των μαθητών. Τα πλήθη τον ακολουθούν, θέλουν να τον ακούσουν, να τον δουν, να χαρούν το γλυκύτερο πρόσωπο των ανθρώπων. Παρακαλεί τον ψαρά Πέτρο να του δανείσει το ψαροκάικο του να το κάνει άμβωνα. Για να μιλήσει, και να διδάξει τον λαό, να τον στηρίξει και να δώσει δύναμη και ελπίδα, ο οποίος λαός είναι εγκαταλελειμμένος και ταλαιπωρημένος.
Αφού τελείωσε την διδασκαλία Του, λέγει στον Πέτρο «ἐπανάγαγε εἰς τὸ βάθος καὶ χαλάσατε τὰ δίκτυα ὑμῶν εἰς ἄγραν», πήγαινε στα βαθιά και ρίχτε τα δίχτυα σας για ψάρεμα.
Ο ηλιοψημένος και θαλασσοδαρμένος Πέτρος του λέγει: «Διδάσκαλε όλη τη νύχτα παιδευόμασταν και δεν πιάσαμε τίποτα, επειδή όμως το λες εσύ θα ρίξω το δίχτυ». «Ἐπιστάτα, δι᾿ ὅλης τῆς νυκτὸς κοπιάσαντες οὐδὲν ἐλάβομεν· ἐπὶ δὲ τῷ ρήματί σου χαλάσω τὸ δίκτυον».
Γνώριζε ο Πέτρος ότι δεν υπήρχαν ψάρια, αφού όλη τη νύχτα ψάρευαν, όμως για τον λόγο του Διδασκάλου κάνει υπακοή. Ρίχνουν τα δίχτυα, πιάνουν ψάρια που γεμίζουν δύο πλοία τόσο που κινδυνεύουν να βυθιστούν από το βάρος των ψαριών.
Δέος καταλαμβάνει τον Πέτρο μετά από αυτό και όλους όσοι ήταν μαζί του· θεωρούσε τον εαυτό του ανάξιο και αμαρτωλό να βρίσκεται ο Κύριος στο πλοίο του. «Ἔξελθε ἀπ᾿ ἐμοῦ, ὅτι ἀνὴρ ἁμαρτωλός εἰμι, Κύριε».
Βεβαιώνεται πια ο Πέτρος ότι δεν είναι απλά ο Διδάσκαλος, ένα πρόσωπο πέρα και πάνω από τις ανθρώπινες δυνάμεις αλλά ο ίδιος ο Θεός. Γι αυτό αισθάνεται αμαρτωλός και θεωρεί ότι είναι ανάξιος να ευρίσκεται μέσα στο πλοίο του ο Κύριος.
«Μὴ φοβοῦ· ἀπὸ τοῦ νῦν ἀνθρώπους ἔσῃ ζωγρῶν». Μην φοβάσαι που είσαι αμαρτωλός, από τώρα και στο εξής θα ψαρεύεις ανθρώπους στο δίχτυ της σωτηρίας, του λέγει ο Κύριος. Αναγνωρίζει ο Πέτρος την αμαρτωλότητά του αλλά και ο Κύριος γνωρίζει την καρδιά του που είναι έτοιμη να δεχτεί το κάλεσμα Του. Αμαρτωλός είναι ο Πέτρος, αλλά αναγνωρίζει την αμαρτωλότητά του και αυτό είναι που σώζει.
Ποιος αδελφοί μου αλήθεια δεν είναι αμαρτωλός; Δεν είναι η αμαρτία εκείνη που καταδικάζει τον άνθρωπο, αλλά η έλλειψη μετάνοιας. Να θυμηθούμε μεγάλους αγίους με πολλές και μεγάλες αμαρτίες. Τον Απ. Παύλο; Τον τελώνη; Τον ληστή επί του σταυρού; Την πόρνη γυναίκα; Την Σαμαρείτισσα; Την οσία Μαρία; Τόσοι και τόσοι που μας δίνουν δύναμη και κουράγιο και ελπίδα για την δική μας σωτηρία, αρκεί να μιμηθούμε την μετάνοιά τους!
«Καὶ καταγαγόντες τὰ πλοῖα ἐπὶ τὴν γῆν, ἀφέντες ἅπαντα ἠκολούθησαν αὐτῷ».
Τρία βασικά στοιχεία βλέπουμε σήμερα στο κείμενο του ιερού Ευαγγελίου αδελφοί: Υπακοή, θάμβος και συναίσθηση. Η υπακοή έχει άμεση σχέση με την ταπείνωση. Ο εγωιστής βλέπει τον δικό του εαυτό, δεν θα δει ποτέ τον άλλον τον καλύτερο από αυτόν, πολύ περισσότερο δεν θα δει τον Θεό. Δεν θα δει το θάμβος του Θεού που είδε ο Πέτρος και δεν θα έλθει ποτέ σε συναίσθηση της αμαρτωλής κατάστασής του και ως εκ τούτου ποτέ δεν θα μετανοήσει για να σωθεί.
Αυτά να δώσει ο Κύριος να γνωρίσουμε και εμείς. Ταπείνωση, συναίσθηση και θάμβος – γνώση Θεού. Όπως ο Απ. Πέτρος! Αμήν.
Τετάρτη 21 Σεπτεμβρίου 2022
ΔΙΑΛΟΓΟΙ ΜΕ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΜΑΣ
Για ποια θέματα συζητάμε με τα παιδιά μας; Με ποια διάθεση συνήθως; Είμαστε οι αυθεντίες που κάνουμε κήρυγμα, διότι οι μικρότεροι πρέπει να ακούνε τους μεγαλύτερους; Είμαστε αυτοί που πληρώνουμε και, επομένως, απαιτούμε ανταποδοτικότητα; Μήπως είναι εκείνα αυτά που «πάντα έχουν δίκιο»; Πόσο αντέχουμε να πούμε «όχι» στις απαιτήσεις τους, στις ιδέες τους, στις προτιμήσεις τους; Είναι δημοκρατικό να επιβάλλουμε την δική μας άποψη, ακόμη και ύστερα από διάλογο; Τι συμβαίνει όταν, ιδίως οι έφηβοι, αλλά συχνά και τα παιδιά του Δημοτικού αρνούνται να ακολουθήσουν το πρόγραμμα της οικογένειας, επειδή βαριούνται ή επειδή τους αρέσει κάτι άλλο ως προς την διάθεση του χρόνου τους;
Είναι βέβαιο ότι ο κάθε γονέας αντιμετωπίζει συχνά τέτοια ερωτήματα και αναρωτιέται αν υπάρχουν απαντήσεις. Μέσα του ξυπνούνε τα πρότυπα των δικών του γονέων, κάποτε, συνειδητά ή ασυναίσθητα, και αυτά που είχε απορρίψει, αυτά που πιθανόν να είχε ορκιστεί ότι δεν θα ακολουθήσει ποτέ. Δεν είναι μόνο ζήτημα εντυπωμένης συμπεριφοράς, Είναι και ο πειρασμός της ευκολίας. Κατά βάθος αυτό ξέρω, μου βγαίνει εκ του αυτομάτου η εφαρμογή του. Το να επιδιώξουμε κάτι διαφορετικό, προϋποθέτει προσπάθεια αυτογνωσίας. Να θυμηθούμε, για παράδειγμα, την δική μας εφηβεία. Πόσο αντιδραστικοί υπήρξαμε έναντι των δικών μας γονέων, όχι κατ’ ανάγκην με δηλώσεις και πράξεις επανάστασης, αλλά με εκείνες τις κρυφές αντιδράσεις και πράξεις που διαμόρφωσαν την συμπεριφορά μας. Συνήθειες, όπως το κάπνισμα, το ξενύχτι, η γκρίνια, κάποτε η μελαγχολία, η ευκολία του να λέμε «όχι» ή ένας εσωτερικός διάλογος που μας κάνει σκεπτικούς και κλεισμένους στον εαυτό μας είναι σημάδια αφανούς αντίδρασης. Δεν είναι απαραίτητο ότι το μήλο πέφτει κάτω από τη μηλιά. Δεν αποκλείεται όμως και στα παιδιά μας να έχουμε μεταδώσει αυτού του είδους τις κρυφές αντιδράσεις από την αρχή της ανατροφής τους, με αποτέλεσμα, όταν έρχεται η εφηβεία, να απορούμε άδικα για την δική τους στάση.
Υπάρχει και μια άλλη προοπτική. Θέλουμε να αγνοήσουμε ότι ταυτότητα δεν αποκτά ο άνθρωπος εάν δεν δοκιμάσει ρήξεις. Συνήθως η ρήξη έρχεται ως η πρώτη αντίδραση όταν αισθανόμαστε ότι δεν μπορούν οι άλλοι να αδιαφορούν για μας, να μας θεωρούν δεδομένους. Αυτό συμβαίνει και με τα παιδιά. Είτε στο σπίτι είτε στο σχολείο προσπαθούν με κάποιον τρόπο να προσελκύσουν την προσοχή. Δεν είναι εγωιστικό αυτό. Είναι σημάδι ότι υπάρχουν. Άλλα συμμορφώνονται συστημικά. Θέλουν να έχουν καλές επιδόσεις, υπακοή, θετική προσωπικότητα, κατά τα αξιακά δεδομένα. Άλλα όμως αισθάνονται ότι με την διαμόρφωση ενός δικού τους τρόπου, που εμπεριέχει αρνήσεις, θα έρθουν στο επίκεντρο.
Ο γονέας, όπως και ο δάσκαλος, χρειάζεται να συζητούν με αγάπη. Η αγάπη προϋποθέτει μία εκ των προτέρων ειλικρινή αποδοχή του παιδιού και των αναγκών του. Δεν συνεπάγεται όμως παραίτηση από τον στόχο της αγωγής και της παιδείας. Δεν συνεπάγεται θεώρηση του παιδιού ως αθώας αυθεντίας, επειδή η κακία του δεν είναι όπως των μεγάλων. Η αγάπη είναι και αλήθεια. Χρειάζεται όρια. Και ο μεγαλύτερος είναι η αυθεντία εκ των πραγμάτων, διότι είναι ενήλικος και έχει αυτόν τον ρόλο. Η δημοκρατικότητα ή η αυταρχικότητα φαίνεται στην διαχείριση του νεώτερου. Είναι όμως ψευτοδίλημμα όταν χρειάζεται να ληφθούν αποφάσεις. Τον τελικό λόγο τον έχει ο μεγαλύτερος και οφείλει να τον ασκήσει, ακόμη και στα λάθη. Άλλωστε, στην ζωή και για τον νεώτερο θα υπάρξουν λύπες, μάλλον πολλές.
π. Θεμιστοκλής Μουρτζανός
Δημοσιεύθηκε στην «Ορθόδοξη Αλήθεια»
στο φύλλο της Τετάρτης 21 Σεπτεμβρίου 2022