Ο Κερκύρας Νεκτάριος στην Γενέτειρα του

Έπειτα από αρκετά χρόνια, ο Μητροπολίτης Κερκύρας, Παξών και Διαποντίων Νήσων κ. Νεκτάριος χοροστάτησε στον εσπερινό, και προέστη της πανηγυρικής Θείας Λειτουργίας, με την ευκαιρία της εορτής του Τιμίου Προδρόμου, στην Γενέτειρα του-Αφέτες Πηλίου, κατόπιν ευλογίας του Σεβ. Μητροπολίτου Δημητριάδος και Αλμυρού κ. Ιγνατίου.

Στον εσπερινό όπου πλήθος ανθρώπων συμμετείχε, και κατά την λιτανεία της ιεράς εικόνος, όπου στο τέλος τελέστηκε και η αρτοκλασία, απευθύνθηκε στους ευσεβείς χριστιανούς, υπογραμμίζοντας ότι ο Τίμιος Πρόδρομος είναι ο κήρυξ της αληθείας, για την οποία μαρτύρησε, αποτέμνοντας την κεφαλή του.

Όταν ο Ιησούς Χριστός, βρέθηκε ενώπιον του Πιλάτου, απολογούμενος για την ιδιότητα του Βασιλέως, που τον κατηγόρησαν οι Φαρισαίοι, εκείνος είπε ότι απλά κηρύττει την αλήθεια στον κόσμο, και ο πιλάτος ρωτώντας τον Ιησού ποια είναι η αλήθεια, Εκείνος απάντησε εγώ ειμί η αλήθεια.

Ο Τίμιος Πρόδρομος λοιπόν, ο οποίος προέδραμε του σεσαρκωμένου λόγου του Θεού, προετοίμασε την ανθρωπότητα με το κήρυγμα της μετανοίας, αλλά τούτο το κήρυγμα περιείχε την αλήθεια του Θεού.

Διότι ερχόμενος ο Κύριος μας στην έρημο του Ιορδάνου, εκείνος κατέδειξε με το δάκτυλο του στα πλήθη των ανθρώπων, λέγοντάς τους, ίδε ο αμνός του Θεού, ο αίρων την αμαρτίαν του κόσμου. 

Γι΄ αυτή την αλήθεια του Θεού, ομίλησε και στα ανάκτορα του Ηρώδου, όταν ήλεγξε την ποικίλη κακίαν και αμαρτία, στο πρόσωπο του Ηρώδου, λέγοντάς του, ότι «ουκ εξεστίν σοι έχειν την γυναίκα του αδελφού σου», και απ΄ εκείνης της στιγμής ο Πρόδρομος, εκρατήθη υπό των στρατιωτών του Ηρώδου, που ήταν η επιθυμία της Ηρωδιάδος, προκειμένου να κλείσουν το ελεγκτικό στόμα του Τιμίου Προδρόμου,και μετ΄ ου πολύ, να ζητήσει την κεφαλή την Προδρόμου η κόρη της, από τον Βασιλέα Ηρώδη. 

Η αλήθεια λοιπόν είναι το ζητούμενο κάθε εποχής. Ο Θεός είναι η αυτοαλήθεια, και το ψεύδος το εκπροσωπεί ο διάβολος. Και τότε και τώρα, στην δική μας εποχή, οι άνθρωποι αποζητούν την αλήθεια στη ζωή τους, αλλά επειδή οι ίδιοι οι άνθρωποι έχουμε φυγαδεύσει την παρουσία του Θεού από την ζωή μας, ατυχώς φυγαδεύσαμε και την αλήθεια.

Εάν τότε κυριαρχείτο ο Ηρώδης από την θηλυμανία και παρά την συνείδησίν του, υπέκυψε στο αίτημα της θυγατρός της παράνομης συζύγου του, έτσι και τώρα η εποχή μας χαρακτηρίζεται, και είναι όντως σαρκολατρική. 

Οι άνθρωποι γνώμονα για τη ζωή τους έχουν την πλεονεξία, η οποία μεταφράζεται σε αδικία και φιλοχρηματία.

Έχουν την φιλοδοξία που χαρακτηρίζει την εγωκεντρική εποχή μας, με προέκταση οι άνθρωποι να τείνουν στην απελπισία και στην απόγνωση. Επειδή δεν επιτυγχάνουν τα σχέδια τους μέσα από την πλεονεξία, και επιπλέον οι άνθρωποι πίστευσαν στη φιληδονία με όλες τις προεκτάσεις της σαρκολατρίας.

Μέσα σ΄ αυτή τη σύγχρονη σύγχυση, που πάλαι ποτέ είχε χαρακτηριστεί ο κόσμος της Βαβέλ, προβάλλουν ως πρότυπα για τη ζωή τους, τις σαρκικές κατακτήσεις και τις ηδονές, οι οποίες κάνουν έκπτωτο τον άνθρωπο από την εικόνα της Δημιουργίας του Θεού.

Δεν υπάρχει χειρότερο πράγμα από τη σύγχρονη σύγχυση της οικογενείας δύο ατόμων ομοίου φύλου, παραβαίνοντας την εντολή του Θεού, ότι «άρσεν και θήλυ εποίησεν ο Θεός».

Και δυστυχώς όταν αυτά τα πρότυπα των παρά φύσιν καταστάσεων προβάλλονται από την κρατική μηχανή, τότε δεν διαφέρει σε τίποτα η σύγχρονη ηθική έκπτωση του ανθρώπου, από την εποχή του Βασιλέως Ηρώδου.

Ο άνθρωπος σήμερα, οδηγούμενος ατυχώς από πνευματικά τυφλούς ανθρώπους, έχασε την ταυτότητα του, την ιδιοπροσωπία του, την καταγωγή του, την εθνότητα του, την γλώσσα του και τον πολιτισμό του, με αποτέλεσμα να κατευθύνεται χωρίς ιδανικά και χωρίς προορισμό.

Στο τέλος ο Σεβασμιώτατος ευχήθηκε τόσο στους ιερείς όσο και στο λαό του Θεού, ο τίμιος Πρόδρομος να είναι συνεχώς ο λύχνος του φωτός στη ζωή μας, όπως τότε με το λόγο του γνώρισε το φως του Θεού στους ανθρώπους, να συνεχίσει και σήμερα με τον προδρομικό λόγο του να αποκαλύπτει το φως του Θεού στη ζωή μας.

Ανήμερα της εορτής χοροστάτησε στον Όρθρο, και λειτούργησε στην πανηγυρική Θεία Λειτουργία, έχοντας συλλειτουργούς του, παλιούς αδελφούς από την πνευματική οικογένεια του Μακαριστού Αρχιεπισκόπου Χριστοδούλου, τους πανοσιολογιοτάτους αρχιμανδρίτες π. Χριστοφόρο Καρδατζή και π. Επιφάνιο Οικονόμου, τους οποίους και ιδιαιτέρως ευχαρίστησε, αισθανόμενος την χαρά της εν Χριστώ αγάπης και κοινωνίας.

Στην ομιλία του ο Σεβασμιώτατος κατά την Θεία Λειτουργία, αναφέρθηκε στο πρόσωπο του Τιμίου Προδρόμου, παίρνοντας αφορμή από το Ευαγγελικό ανάγνωσμα που αναφέρει ο Ευαγγελιστής Μάρκος, ότι ο Ηρώδης ακούγοντας την δράση του Ιησού στην Γαλιλαία, και επειδή είχε έλεγχο εσωτερικό από το αποτρόπαιο έγκλημα το οποίο έκανε, φοβούμενος είπε ότι «ούτος εστίν ο Πρόδρομος ον εγώ αποκεφάλισα, και ανεστήθη εκ των νεκρών».

Το ότι ο Ηρώδης είχε τον έλεγχο του εγκλήματος που έκαμε στον τίμιο Πρόδρομο, αυτό το γεγονός, έχει να κάνει με τον έλεγχο της συνειδήσεως του. Μακάρι όλοι, και εμείς αλλά και οι έχοντες εξουσία, όταν αδικούμε τον Θεό, η συνείδησή μας να μας ελέγχει. 

Σήμερα έπαυσε η συνείδηση των ανθρώπων να διαμαρτύρεται, διότι κορέστηκε, με αποτέλεσμα ο άνθρωπος να βρεθεί στην αντίθετη πλευρά της ασυνειδησίας.

Ο Τίμιος Πρόδρομος, ο τελευταίος των προφητών, δεν προετοίμασε μόνο την έλευση του Μεσσίου στην ανθρωπότητα, αλλά και μετά τον μαρτυρικό του θάνατο, όταν και εκείνος κλείστηκε στον Άδη, εκεί προετοίμασε τους απ΄ αιώνος δεσμίους του Άδου, για την έλευση της Ελευθερίας, της αναστάσεως των νεκρών και της Βασιλείας του Θεού.

Και όταν ο Κύριος μας μετά τον σταυρικό του θάνατο κατήλθε ως Θεός μετά ψυχής εις τον Άδην, εκεί πλέον διέλυσε τα κλείθρα του Άδου και τις Πύλες του, και απελευθέρωσε τους απ΄ αιώνος φυλακισμένους.

Το έργο του Προδρόμου, είναι τόσο μεγάλο με προεκτάσεις πνευματικές και στον σύγχρονο άνθρωπο, και το μαρτύριο του και το κήρυγμα του, πρώτον αφυπνίζει τις σύγχρονες συνειδήσεις των ανθρώπων, και δεύτερον συνεχίζει με το μαρτύριο του να προσφέρει την λυτρωτική πορεία του συγχρόνου ανθρώπου, αποκαλύπτοντας του το φως της Θεότητος.

Εκείνος ο οποίος μπορεί να παρακολουθήσει και να ακούσει την Προδρομική φωνή, θα ωφεληθεί ποικιλοτρόπως στη ζωή του. 

Στο τέλος της ομιλίας του ο Σεβασμιώτατος, αναφέρθηκε στο συναίσθημα το οποίο τον διακατέχει όταν θυμάται προ εξηκονταετίας την παιδική του ηλικία, διακονώντας τον ιερό ναό του Τιμίου Προδρόμου, το πρόσωπο του οποίου υπήρξε για τη ζωή του, πνευματικός χειραγωγός.

Ευχαριστώντας παλαιούς και γνώριμους συμπατριώτες του, με τους οποίους σ΄ αυτή την εορτή δίδεται η ευκαιρία της συνάντησης και της ανάμνησης εκείνων των όμορφων και άδολων ημερών της ζωής των.

Μετά την Θεία Λειτουργία, η Παράδοσις και το έθιμο, είναι η ευλογία της προσφοράς γεύματος στους ανθρώπους, όπου τηρήθηκε και φέτος, διανέμοντας στους προσκυνητές περίπου 7-8 καζάνια χταπόδι με ρύζι.

2023-08-27 ΙΒ' ΚΥΡΙΑΚΉ ΜΑΤΘΑΙΟΥ

2023-08-27 ΙΒ' ΚΥΡΙΑΚΉ ΜΑΤΘΑΙΟΥ

ΠΑΡΕΔΩΚΑ Ο ΚΑΙ ΠΑΡΕΛΑΒΟΝ

 

“Παρέδωκα γὰρ ὑμῖν ἐν πρώτοις, ὃ καὶ παρέλαβον, ὅτι Χριστὸς ἀπέθανεν ὑπὲρ τῶν ἁμαρτιῶν ἡμῶν κατὰ τὰς γραφάς, καὶ ὅτι ἐτάφη, καὶ ὅτι ἐγήγερται τῇ ἡμέρᾳ τῇ τρίτῃ κατὰ τὰς γραφάς, καὶ ὅτι ὤφθη Κηφᾷ, εἶτα τοῖς δώδεκα”  (Α’ Κορ. 15,  3-5)

“Σας παρέδωσα τη διδασκαλία που είχα κι εγώ παραλάβει και που έχει πρωταρχική σημασία: ότι δηλαδή ο Χριστός πέθανε, σύμφωνα με τις Γραφές, για τις αμαρτίες μας· ότι ενταφιάστηκε και ότι, σύμφωνα με τις Γραφές αναστήθηκε την τρίτη ημέρα και ότι εμφανίστηκε στον Κηφά, έπειτα στους Δώδεκα”.

    Όπως όλοι οι άνθρωποι, έτσι και οι χριστιανοί παρασυρόμαστε από την επικαιρότητα της ζωής και της ιστορίας. Μας είναι δύσκολο να θυμηθούμε ποιο είναι το περιεχόμενο του Ευαγγελίου, το οποίο έχουμε παραλάβει από τον Χριστό και τους μαθητές Του και το οποίο διαφυλάσσει ακέραιο και ακαινοτόμητο η Εκκλησία στους αιώνες. Και το γνωρίζουμε αυτό μέσα από την μελέτη της Αγίας Γραφής. Μέσα από την εμπειρία της παράδοσης της Εκκλησίας. Μέσα από τον τρόπο που η Εκκλησία μάς καθοδηγεί. Και το περιεχόμενο έχει ως βάση, ως αρχή και τέλος, νόημα και σκοπό, την παρουσία του Χριστού στην ζωή μας ως του Θεού που έγινε άνθρωπος, πέθανε για τις αμαρτίες μας, ενταφιάστηκε, αναστήθηκε την τρίτη ημέρα και εμφανίστηκε στους αποστόλους αναστημένος, ώστε να μην υπάρχει καμία αμφιβολία για όποιον πιστεύει, Ποιος είναι Αυτός που ακολουθούμε και γιατί.

    Ο λόγος του αποστόλου Παύλου στους Κορινθίους είναι αληθινά συγκλονιστικός. Παραδίδει στους χριστιανούς το ευαγγέλιο του Χριστού. Αυτό παρέλαβε ο ίδιος από τον Κύριο και το επιβεβαίωσε με την συμμαρτυρία των άλλων αποστόλων, καθώς και των 500 ανδρών, οι οποίοι είδαν τον Χριστό αναστημένο, και αυτό ζητά από εμάς και να ζήσουμε και να παραδώσουμε. Το ευαγγέλιο, την χαρούμενη είδηση ότι δεν πιστεύουμε σε έναν απρόσωπο και αφηρημένο Θεό, ούτε σε κάποιον που ήρθε να μας δώσει προσταγές, ούτε καν να μας προστατέψει από τα πράγματα και τους πειρασμούς του κόσμου τούτου, αλλά σ’ Εκείνον ο οποίος έγινε άνθρωπος διότι μας αγαπά, δέχτηκε τον σταυρό από όλους εμάς, διότι οι αμαρτίες μας δεν ξεπλένονται ούτε με λόγια, ούτε με θαύματα, ούτε με άμυνες εναντίον του κόσμου τούτου, ούτε με κλείσιμο στον εαυτό μας και στο εγώ μας, αλλά με θυσία του εαυτού μας, με μαρτύριο σταυρικό, που σημαίνει υπομονή στις θλίψεις και τους διωγμούς και την μοναξιά που ο κόσμος αυτός μας παρέχει, μετάνοια για τις αμαρτίες μας και βαθιά πίστη σ’ Εκείνον που δεν κάνει επίδειξη δύναμης και “εξυπνάδας”, ούτε αντίσταση με τις μεθόδους του κόσμου τούτου, αλλά αφήνεται στο κακό για να το υπερβεί διά θανάτου. Πίστη σ’ Εκείνον που φάνηκε ότι ετάφη, ότι όντας στο χώμα σαν τον σπόρο, έπαψε να υφίσται και να ενοχλεί τον κόσμο αυτό, φάνηκε νικημένος, κι όμως αναστήθηκε ως νικητής του θανάτου και συνανέστησε όλους όσοι θέλουμε να Τον ακολουθήσουμε στην οδό της αγάπης, της αλήθειας, της πίστης, του μαρτυρίου για τον πλησίον μας, στην οδό της ταπείνωσης ενώπιον του κακού. Και η ανάστασή Του παραμένει εμφανής στην μαρτυρία της Εκκλησίας, η οποία δεν σώζεται από ψευτοαντιστασιακούς λογάδες, αλλά από όσους συγκροτούν με υπομονή το σώμα του Χριστού, κοινωνούν στο όνομά Του, αγαπούν και συγχωρούν και νιώθουν πως αξίζει η ζωή τους επειδή αγαπούν, ενώ είναι έτοιμοι να διαβούν την οδό του θανάτου όχι ως τέρματος, αλλά ως περάσματος στο Πάσχα της βασιλείας, της κοινωνίας με τον ίδιο τον Χριστό και τους Αγίους Του.

    Αυτό το Ευαγγέλιο το λησμονούμε, έχοντας την αίσθηση ότι ο κόσμος ασχολείται μαζί μας για το ποιοι είμαστε και ότι πρέπει να επικρατήσουν οι απόψεις μας με κάθε τρόπο. Δεν πορευόμαστε με ταπείνωση και μετάνοια, σταυρικά, αλλά νομίζουμε ότι θα διορθώσουμε τα πάντα εν τω κόσμω τούτω, λησμονώντας ότι διαφέρουμε γιατί πιστεύουμε και ζούμε την Ανάσταση του Χριστού στις καρδιές μας. Διαφέρουμε γιατί κληθήκαμε να αγαπούμε. Διαφέρουμε γιατί δεν έχουμε την πεποίθησή μας στο εγώ, στα νοήματα του κόσμου αυτού, αλλά ό,τι κάνουμε μαρτυρεί Χριστό, μαρτυρεί αγάπη, ανάσταση κι αλήθεια. Απασχολούμε την επικαιρότητα όχι για το ευαγγέλιο στο οποίο πιστεύουμε και το οποίο εφαρμόζουμε στην ζωή μας, αλλά για τις φοβίες ότι μας απειλούν και θα μας καταστρέψουν οι δυνάμεις του κακού, το οποίο όμως για την πίστη μας έχει ήδη νικηθεί.

    Ο απόστολος Παύλος και η Εκκλησία στους αιώνες μάς ζητούν να γίνουμε κομιστές και έμπειροι του Ευαγγελίου της Ανάστασης, της κοινωνίας με τον Χριστό! Τα υπόλοιπα είναι του δικού Του θελήματος! Ας παραμείνουμε εν τη Εκκλησία και ας μη νικιόμαστε από την κάθε επικαιρότητα που μας παρασύρει μακριά από τον Χριστό ως το νόημα και το περιεχόμενο της ζωής και της πορείας μας!  

π. Θεμιστοκλής Μουρτζανός

27 Αυγούστου 2023

Κυριακή ΙΒ’ Ματθαίου

Το Ευαγγελικό Ανάγνωσμα της Κυριακής ΙΒ΄ Ματθαίου

ΕΥΑΓΓΕΛΙΟ (Ματθ. ιθ΄ 16-26)

Τῷ καιρῷ ἐκείνῳ, νεανίσκος τις προσῆλθε τῷ Ιησοῦ γονυπετῶν και εἶπεν αὐτῷ· διδάσκαλε ἀγαθέ, τί ἀγαθὸν ποιήσω ἵνα ἔχω ζωὴν αἰώνιον; Ὁ δὲ εἶπεν αὐτῷ· τί με λέγεις ἀγαθόν; οὐδεὶς ἀγαθὸς εἰ μὴ εἷς ὁ Θεός. Εἰ δὲ θέλεις εἰσελθεῖν εἰς τὴν ζωήν, τήρησον τὰς ἐντολάς. Λέγει αὐτῷ· ποίας; ὁ δὲ Ἰησοῦς εἶπε· τὸ οὐ φονεύσεις, οὐ μοιχεύσεις, οὐ κλέψεις, οὐ ψευδομαρτυρήσεις, τίμα τὸν πατέρα καὶ τὴν μητέρα, καὶ ἀγαπήσεις τὸν πλησίον σου ὡς σεαυτόν.

Λέγει αὐτῷ ὁ νεανίσκος· πάντα ταῦτα ἐφυλαξάμην ἐκ νεότητός μου· τί ἔτι ὑστερῶ; Ἔφη αὐτῷ ὁ Ἰησοῦς· εἰ θέλεις τέλειος εἶναι, ὕπαγε πώλησόν σου τὰ ὑπάρχοντα καὶ δὸς πτωχοῖς, καὶ ἕξεις θησαυρὸν ἐν οὐρανῷ, καὶ δεῦρο ἀκολούθει μοι.

Ἀκούσας δὲ ὁ νεανίσκος τὸν λόγον ἀπῆλθε λυπούμενος· ἦν γὰρ ἔχων κτήματα πολλά. Ὁ δὲ Ἰησοῦς εἶπε τοῖς μαθηταῖς αὐτοῦ· ἀμὴν λέγω ὑμῖν ὅτι δυσκόλως πλούσιος εἰσελεύσεται εἰς τὴν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν. Πάλιν δὲ λέγω ὑμῖν, εὐκοπώτερόν ἐστι κάμηλον διὰ τρυπήματος ραφίδος διελθεῖν ἢ πλούσιον εἰς τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ εἰσελθεῖν.

Ἀκούσαντες δὲ οἱ μαθηταὶ αὐτοῦ ἐξεπλήσσοντο σφόδρα λέγοντες· τίς ἄρα δύναται σωθῆναι; Ἐμβλέψας δὲ ὁ Ἰησοῦς εἶπεν αὐτοῖς· παρὰ ἀνθρώποις τοῦτο ἀδύνατόν ἐστι, παρὰ δὲ Θεῷ πάντα δυνατά ἐστι.

Νεοελληνική Απόδοση:

Τον καιρό εκείνο, επλησίασε τον Ιησού ένας νέος και του είπε, «Διδάσκαλε αγαθέ, τι καλό πρέπει να κάνω διά να έχω αιώνιον ζωήν;». Αυτός δε του είπε, «Γιατί με λες αγαθόν; Κανείς δεν είναι αγαθός παρά ένας, ο Θεός. Εάν θέλης να μπης εις την ζωήν, φύλαγε τας εντολάς». Λέγει εις αυτόν, «Ποιες;». Ο δε Ιησούς απήντησε, «Το Να μην φονεύσης, Να μην μοιχεύσης, Να μην κλέψης, Να μην ψευδομαρτυρήσης, Να τιμάς τον πατέρα και την μητέρα, και, Να αγαπάς τον πλησίον σου όπως τον εαυτόν σου».

Λέγει εις αυτόν ο νέος, «Όλα αυτά τα εφύλαξα από τη νεότητά μου. Εις τι ακόμη υστερώ;». Τότε του είπε ο Ιησούς, «Εάν θέλης να είσαι τέλειος, πήγαινε και πούλησε όσα έχεις και μοίρασέ τα εις τους πτωχούς, και θα έχης θησαυρόν εις τους ουρανούς και έλα ακολούθησέ με».

Όταν ο νέος άκουσε τα λόγια αυτά έφυγε λυπημένος, διότι είχε πολλά κτήματα. Ο Ιησούς είπε τότε εις τους μαθητάς του, «Αλήθεια σας λέγω, ότι δύσκολα πλούσιος άνθρωπος θα μπη εις την βασιλείαν των ουρανών. Πάλιν σας λέγω, ότι είναι ευκολότερον να περάση μία καμήλα από την τρύπα μιάς βελόνας παρά πλούσιος να μπη εις την βασιλείαν του Θεού».

Όταν το άκουσαν οι μαθηταί, εδοκίμασαν μεγάλην έκλπηξιν και έλεγαν, «Ποιος λοιπόν είναι δυνατόν να σωθή;».

Ο Ιησούς αφού τους εκύτταξε κατά πρόσωπον, τους είπε, «Εις τους ανθρώπους τούτο είναι αδύνατον, αλλά εις τον Θεόν όλα είναι δυνατά».

2024-08-26 ΕΣΠΕΡΙΝΌΣ ΙΒ' ΚΥΡΙΑΚΗΣ ΜΑΤΘΑΙΟΥ

2023-08-26 ΕΣΠΕΡΙΝΌΣ ΙΒ' ΚΥΡΙΑΚΗΣ ΜΑΤΘΑΙΟΥ

Ο Μητροπολίτης Κερκύρας ιερούργησε στην Ενορία Αγίων Πάντων Νησακίου

Την ΙΑ’ Κυριακή του Ματθαίου, ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Κερκύρας, Παξών και Διαποντίων Νήσων κ. Νεκτάριος, λειτούργησε και ομίλησε στον ενοριακό Ναό των Αγίων Πάντων στο Νησάκι της Κέρκυρας.

Την ως άνω ενορία διαποιμαίνει ο πρωτοπρεσβύτερος π. Χρήστος Μαλάης, πολύτεκνος οικογενειάρχης και Θεολόγος εκπαιδευτικός.

Η ενορία από την ημέρα της χειροτονίας και εγκαταστάσεως του π. Χρήστου, έχει να επιδείξει ένα πλούσιο πνευματικό έργο. Ανακαινίζεται πνευματικά ημέρα τη ημέρα.

Ένα πλήθος ανθρώπων, κυρίως νέοι και οικογενειάρχες, αλλά και λοιποί, είχαν κατακλύσει εν μέσω θέρους τον ιερό ναό, παρά το γεγονός ότι η εποχή αυτή που είναι τουριστική για την Κέρκυρα, απασχολεί τους περισσοτέρους κατοίκους.

Στην ομιλία του ο Σεβασμιώτατος αναφέρθηκε στην Ευαγγελική περικοπή, την οποία ανέλυσε με απλά λόγια και στάθηκε σε τρία σημεία.

Στο πρώτο, έλαβε αφορμή από την μεγαλοσύνη του Κυρίου, που στην ουσία είναι ο Θεός Πατήρ, με την στάση του μεγάλου οφειλέτου απέναντι Του. Στο σημείο αυτό τόνισε ο Σεβασμιώτατος, πως ενώ δέχθηκε ο μεγάλος οφειλέτης την άφεσιν και την μεγαλοκαρδία του Θεού Πατρός, εντούτοις δεν ήταν ειλικρινής η στάση του, έναντι του Κυρίου Του.

Διότι στην ουσία, υπέκλεψε την μεγαλοκαρδία του Κυρίου, γι αυτό τον λόγο, όταν έγινε αντιληπτή η σκληροκαρδία του οφειλέτου, τότε ο ίδιος ο Κύριος ανεκάλεσε την απόφαση του, λέγοντας ότι θα τον παρέδιδε στους βασανιστές. 

Επομένως η σχέση μας με τον Θεό Πατέρα πρέπει να είναι ειλικρινής και όχι υποκριτική, για να ελκύσουμε την χάρη και το έλεος του στην ζωή μας.

Το δεύτερο σημείο, το οποίο υπεγράμμισε ο Σεβασμιώτατος είναι η σχέση μας με τους συνανθρώπους μας. Η σκληροκαρδία του μεγάλου οφειλέτου, έπειτα μάλιστα και από την απαλλαγή του μεγάλου χρέους, έναντι του συνδούλου του, ήταν στάση απάνθρωπη και σκληρή, η οποία προκάλεσε και την οργή του μεγάλου Θεού.

Και το τρίτο σημείο, είναι το γεγονός ότι ο Κύριος μας αναλύοντας την ως άνω παραβολή στους μαθητές Του, τους είπε ότι κατα τον αυτό τρόπο, ο ουράνιος πατήρ, εάν διαγνώσει ότι εκ της καρδίας προέρχεται η αίτηση συγχώρησης και συνδιαλλαγής, τότε θα συγκατατεθεί σε αυτό το αίτημα της συγχωρήσεως μας, και της απαλλαγής μας από το χρέος της πτώσεως και της αμαρτίας μας. 

Η καρδία είναι το κέντρον που δίδει ζωή στο σώμα και χωρίς την καρδιά δεν μπορεί να υπάρξει ζωή σωματική, άλλο τόσο και η πνευματική καρδιά, που είναι το κέντρο της ανθρώπινης ψυχικής και πνευματικής υπόστασης, εάν δεν είναι υγιής, εάν δεν υπάρχει καθαρότητα και ειλικρίνεια, τότε δεν μπορεί να υπάρχει και ειλικρινής και αληθινή σχέση με τον γεννήτορα και δημιουργό μας, Θεό Πατέρα.

Οι πατέρες της Εκκλησίας, ιδιαίτερα ασχολούνται με την καθαρότητα της καρδιάς, η οποία βεβαίως εξαρτάται από την καθαρότητα του νοός μας, και όλων των πνευματικών αισθήσεων. 

Άλλωστε ο προφητάναξ Δαυίδ στον ψαλμό της Μετανοίας, κάνει ιδιαίτερη μνεία για την απόκτηση της καθαρότητος της καρδίας του.

Στην εποχή την οποία ζούμε, η οποία χαρακτηρίζεται ως μια μεταβαλλόμενη με ραγδαίους ρυθμούς εποχή, η οποία δεν αναγνωρίζει την αρετή του Θεού ως την κατά φύσιν ζωή μας, αλλά εκθειάζει την παρά φύσιν κατάσταση ως την τελειότητα του συγχρόνου ανθρώπου. Η Αρετή λοιδορείται, η αμαρτία προβάλλεται.

Ο σύγχρονος άνθρωπος ζει την κόλαση του, την οποία ο ίδιος δημιούργησε ως τον παράδεισο του. Σ’ αυτή λοιπόν την μεταβαλλόμενη εποχή, ιδιαίτερα πρέπει να προσέξουμε την ειλικρινή και άδολη σχέση μας. Σχέση πίστεως, αγάπης, υποταγής και ευγνωμοσύνης στο πρόσωπο του Θεού.

Ιδιαίτερα πρέπει να έχουμε την διάκριση στην σχέση της κοινωνίας μας με τους συνανθρώπους μας, εκ της οποίας σχέσεως κρίνεται και η δική μας σχέση έναντι του Θεού.Και το απαραίτητο, η καθαρότητα της καρδιάς και της ζωής μας, μέσα στον κυκεώνα των πειρασμών και των προκλήσεων της εποχή μας. 

Στο τέλος ο Σεβασμιώτατος, ευχήθηκε στους ενορίτες της περιοχής καλό υπόλοιπο καλοκαιριού, και ευχαρίστησε ιδιαίτερα τον π. Χρήστο για το σπουδαίο έργο που επιτελεί στην ενορία του.

Η ΔΕΥΤΕΡΗ ΥΠΑΡΞΗ

"Σήμερον ἀρχήν λαμβάνει δευτέρας ὑπάρξεως ὑπό τοῦ δόντος αὐτῇ την ἀρχήν τῆς προτέρας ὑπάρξεως" (Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ, 'Ἐγκώμιον Γ' εἰς την Κοίμησιν")

"Σήμερα ἡ Παναγιά ἀρχίζει τη δεύτερη ὕπαρξή της, πού τῆς χάρισε Ἐκεῖνος πού τῆς ἔδωσε και την προηγούμενη ὕπαρξη" (μτφρ. Δημήτρης Σταθόπουλος, ἀπό το βιβλίο Ἀγίου Ἰωάννου Δαμασκηνοῦ, Ἡ Θεοτόκος, ἔκδοση Ἀποστολικῆς Διακονίας) 

     

  Για τους πολλούς των ανθρώπων ο θάνατος είναι ένα τέρμα, και συνήθως δυστυχία. Ιδίως στους καιρούς μας, ο θάνατος είναι ο μηδενισμός της ύπαρξης, η επιστροφή της στο "μή ὄν". Έχοντας απορρίψει την θρησκεία ως κατάλοιπο του παρελθόντος, έχοντας αντικαταστήσει την μεταθανάτια παρηγοριά που κάθε πίστη σε θεό προσφέρει με τη δύναμη του παρόντος, όπως κι αν αυτή εκφράζεται (εξουσία, ηδονή, δόξα, μετοχή στα αγαθά, κτητικότητα), έχοντας αφήσει στα θρησκευτικά πρότυπα την λαϊκή, φολκλορική τους διάσταση ως μνήμη, ο άνθρωπος έχει ξεχάσει να γιορτάζει την ελπίδα της δεύτερης ύπαρξης. Όχι μιας προσδοκίας μετενσάρκωσης, αλλά αυτής που περιμένει την ύπαρξη με την οποία ζούμε τον κόσμο, την ζωή, το χτες και το σήμερα, να έχει αύριο, να έχει αιωνιότητα. Η λογική μας το θεωρεί ακατανόητο. Πώς να ελπίσεις όταν ο Θεός για σένα είναι μια αφηρημένη δύναμη στην καλύτερη των περιπτώσεων, συνήθως ένας εκπληρωτής επιθυμιών, που  καλείται να αποδεικνύει έμπρακτα, κατά το θέλημά μας, την ύπαρξή Του και που δεν χρειάζεται καμία μετοχή δική μας στην όποια αγάπη Του.

            Σ' αυτόν τον μηδενισμό των καιρών μας η Εκκλησία επιμένει να γιορτάζει, μέσα σε όλες τις γιορτές της, το Πάσχα του καλοκαιριού, την Κοίμηση της Θεοτόκου. Επιμένει να φέρνει ενώπιόν μας μία γυναίκα, απλή και ταπεινή, που κανείς στην Ιστορία του κόσμου δεν θα της έδινε σημασία, όπως και σε όλες τις απλές και ταπεινές γυναίκες, μόνο που αυτή αξιώθηκε να κυοφορήσει τον Θεό, να γίνει η μητέρα της Ζωής που δεν την καταλύει ο θάνατος, αλλά πορεύεται αναστημένη εις τους αιώνας, καθώς θεία και ανθρώπινη φύση έγιναν ένα στο πρόσωπο του Υιού και Θεού της. Και επιμένει να μας μιλά για το ξεκίνημα της δεύτερης ύπαρξης, μέσα από τον θάνατο. Και μας υπενθυμίζει μέσω αυτής την μεγάλη και μοναδική προσδοκία που έχουμε όλοι οι άνθρωποι: αυτή και της δικής μας αναστάσεως νεκρών.

            Και λέει χαρακτηριστικά ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός: "Πέθανε η Μάνα του Κυρίου μου, η πηγή της ζωής. Γιατί έπρεπε ό,τι από γη γίνηκε, σ' αυτή τη γη να επιστρέψη για να μεταφερθή έτσι ψηλά στον ουρανό. Καταθέτοντας στη γη το σώμα της η Παναγιά μετάδωσε σ' αυτή την άφθαρτη ζωή της. Και τώρα την ξαναπαίρνει πίσω. Όπως ακριβώς το χρυσάφι στο χωνευτήρι βγάζει τ' άχρηστα υλικά, έτσι κι η Παναγιά έπρεπε στο χωνευτήρι του θανάτου να ξεντυθή τη γήινη και θαμπή ύλη της θνητότητας, για να υψώση από το μνήμα τη σάρκα της άφθαρτη και καθάρια, έτσι που να λάμπη από το φεγγοβόλημα της αφθαρσίας" ("Ἐγκώμιον τρίτον εἰς τήν Κοίμησιν").

            Ό,τι έχει αρχή, ότι είναι κτιστό, ό,τι προέρχεται από τη γη, θα επιστρέψει στη γη. Όμως, αφού επιστρέψει, θα μεταφερθεί  στον ουρανό, στον Θεό, στην αιωνιότητα. Διότι παύει ο άνθρωπος να είναι ένα αντικείμενο, ένα νούμερο, ένας ανάμεσα στους μυριάδες που πέρασαν από τον κόσμο αυτό. Και γίνεται αυτός που ζει τον Θεό, ζει την αγάπη, ζει την πίστη, ζει την ελπίδα, ζει το μυστήριο της κοινωνίας με τον Θεό, αφού έχει δώσει όσο μπόρεσε, τον εαυτό του στον άλλο. Και η Παναγία δεν έδωσε μέρος του εαυτού της στον Θεό και στον άλλο, αλλά όλη της την ύπαρξη. Και έλαβε ως δωρεά να μην περιμένει την ανάσταση των νεκρών, αλλά να ανέλθει και το σώμα της, η σάρκα της άφθαρτη και καθάρια πλέον, λαμπερή στο φεγγοβόλημα της αφθαρσίας, χωρίς ανάγκη να φάει, να πιει, να κοιμηθεί, χωρίς φόβο θανάτου, διότι άπαξ τοις ανθρώποις απόκειται αποθανείν. Καταθέτει το σώμα της στη γη και την αγιάζει. Και παίρνει πίσω την ζωή, όπως θέλησε ο Υιός και Θεός της, πρώτη εκ των ανθρώπων, ξεντυμένη πλέον από τη γήινη και θαμπή ύλη της θνητότητας, με σώμα πνευματικό, όπως αυτό που θα λάβουμε όλοι κατά την Δευτέρα Παρουσία και την ανάσταση των νεκρών, αγία αγίων, για να μας δείχνει στον αιώνα την χαρά που έχει όποιος πιστεύει: ότι η δεν είναι μόνη η ψυχή που θα ζει την λάμψη της καθαρότητας και της αφθαρσίας, αλλά όλη η ύπαρξη, και το σώμα μας, ο όλος άνθρωπος.

            Πώς να μη γιορτάζουμε λοιπόν, εις πείσμα των καιρών, όχι μόνο το ότι έχουμε μεσίτρια εν ουρανοίς, αλλά και διότι είναι φανερή ενώπιόν μας η εκπλήρωση και της δικής μας προσδοκίας. Ναι, δύσκολη η οδός του θανάτου. Αποχωρισμός στην ζωή, όπως την γνωρίζουμε. Και δεύτερη ύπαρξη, δεύτερη ζωή, αιώνια, άφθαρτη, με την χαρά της κοινωνίας με τον Χριστό, την Παναγία, τους αγίους. Χωρίς τέλος. Ζωή ατελεύτητος.

            Τιμώντας την Παναγία, δείχνουμε ότι ανήκουμε την Εκκλησία της ανάστασης και της αγάπης. Στην Εκκλησία της αιωνιότητας. Στην Εκκλησία που η χάρις του Θεού που μας έφερε "ἐκ τοῦ μή ὄντος εἰς τό εἶναι", μας κρατά στο ατελεύτητο "εἶναι". Πίστη, αγάπη, συνάνθρωπος, μετοχή στην θεία ευχαριστία που μας κάνει ένα με τον Θεό και τον πλησίον, που μας κάνει έμπειρους, καθώς δυνάμεθα, της χαράς της Παναγίας να κυοφορεί και να ζει τον Χριστό εντός τα. Και όλα τα άλλα ακολουθούν. Τα έθιμα. Η χαρά. Τα του κόσμου τούτου.

            Χρόνια πολλά κι ευλογημένα! 

            π. Θεμιστοκλής Μουρτζανός

            Δεκαπενταύγουστο 2023  

ΠΑΝΗΓΥΡΙΚΟΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΣ ΣΤΗΝ ΠΑΝΑΓΙΑ ΤΗΝ ΜΑΝΔΡΑΚΙΝΑ

 Εν πληθούση εκκλησία τελέσαμε απόψε τον πανηγυρικό εσπερινό στην Παναγία μας την Μανδρακίνα και στη συνέχεια στις 10.00μ.μ ψάλαμε την Παράκληση και τα εγκώμια στην Παναγία μας.

Κήρυγμα Κυριακής Ι’ Ματθαίου (13-08-2023)

Επί του Αποστολικού αναγνώσματος (Α’ Κορινθίους δ’ 9-16)

«Ἐν γαρ Χριστῷ Ἰησοῦ διὰ τοῦ Εὐαγγελίου ἐγώ ὑμᾶς ἐγέννησα. Παρακαλῶ οὖν ὑμᾶς μιμηταί μου γίνεσθε».

Αγαπητοί μου αδελφοί, με πόση στοργή και αγάπη απευθύνεται ο Απ. Παύλος προς τους Χριστιανούς της Κορίνθου, τους οποίους φυσικά εκείνος πνευματικά τους εγέννησε. Προσπαθεί να τους στηρίξει στην ταπεινοφροσύνη, να τους υπενθυμίσει κάτω από ποιες συνθήκες και ποιες ταλαιπωρίες οι Άγιοι Απόστολοι φέρνουν σε πέρας το δύσκολο έργο τους. 

Πράγματι το έργο της διαδόσεως του Ευαγγελίου υπήρξε βαρύ και επίμοχθο «σαν πρόβατα εν μέσω λύκων» όπως είχε προείπει ο Κύριος. Κοπίασαν πολύ και δοκίμασαν αναρίθμητες ταλαιπωρίες και κινδύνους. Αυτό προσπαθεί να τους δώσει να καταλάβουν. Η περιγραφή όλων των αγώνων και προσπαθειών δεν έγινε τυχαία αλλά δια την διάδοση του Ευαγγελίου και σχετίζεται με τα προβλήματα και τις αντιλήψεις κάποιων Χριστιανών στην Εκκλησία της Κορίνθου.

Ένα από τα προβλήματα στην Εκκλησία ήταν η διαίρεση των Χριστιανών σε μερίδες – ομάδες, κάτι που προκαλούσε ανταγωνισμούς και συγκρίσεις του ενός έναντι του άλλου. Ανάλογα με την παράταξη που ανήκαν και τον αρχηγό και διδάσκαλο που υποστήριζαν ή θεωρούσαν δικό τους.

Αυτή βέβαια η συμπεριφορά των Χριστιανών της Κορίνθου οφείλεται στο γεγονός ότι οι Χριστιανοί αυτοί απολάμβαναν την ζωή τους μέσα στην αυτάρκεια και χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα και με πολλή αυταρέσκεια.  Γι’ αυτό και ο Απ. Παύλος τους υπενθυμίζει και περιγράφει όλες τις αποστολικές περιπέτειες: «Ὁ Θεός ἀδελφοί, ἡμᾶς τοὺς ἀποστόλους ἑσχάτους ἀπέδειξε». Είμαστε οι τελευταίοι, οι πλέον ελεεινοί. Καταδικασμένοι για την αρένα, να μας φάνε τα θηρία.

Εμείς παρουσιαζόμαστε μωροί για χάρη του Χριστού, αδύναμοι, περιφρονημένοι. Ως αυτήν την ώρα πεινάμε διψάμε, με κουρέλια τριγυρνάμε, ξυλοδαρμένοι, χωρίς σπίτι για να ζήσουμε, δουλεύουμε με τα ίδια μας τα χέρια. Αντιμετωπίζουμε τις ύβρεις, τις λοιδορίες, τους χλευασμούς, με υπομονή και λόγια ευγενικά και φιλικά. Και όλα αυτά δεν σας τα γράφω για να προκαλέσω την ντροπή, αλλά για να σας συμβουλεύσω όπως ο πατέρας που γέννησε τα παιδιά του.

Διότι μπορεί στην ζωή σας να έχετε πολλούς δασκάλους που να σας μιλούν για τον Χριστό, όμως πατέρα που σας γέννησε πνευματικά, μόνον έναν. Αυτός ο πατέρας που με πολύ πόνο και αγάπη σας γέννησε είμαι εγώ. Εγώ κατά Χριστόν είμαι ο πατέρας σας, γι’ αυτό θέλω να με μιμηθείτε, να μου ομοιάσετε και να μην ξεχνάτε που και σε ποιόν ανήκετε. «Παρακαλῶ οὖν ὑμᾶς μιμηταί μου γίνεσθε». 

Η σχέση πατέρα και παιδιών είναι εκείνη που δίνει το δικαίωμα στον Απ. Παύλο να απευθύνεται στους Κορινθίους να γίνουν μιμητές του δικού του παραδείγματος. Όσο και αν αυτό φαίνεται τολμηρό, εν τούτοις είναι πολύ φυσικό αυτό που ζητά ο Απόστολος διότι η ζωή του ήταν ζωή Χριστού. Ήταν αντανάκλαση της ζωής του Χριστού. Η αποστολική αυτή σύσταση δεν αφορά μόνο τους τότε Χριστιανούς. Έχει καθολικό χαρακτήρα και διαχρονικό. 

Καλούμαστε να ακολουθούμε τα ίχνη των Αποστόλων, να έχουμε το δικό τους φρόνημα, να μιμηθούμε την αγία ζωή τους. Την αληθινή ζωή του Χριστού. Αλλοίμονο αν στην ζωή μας αντικαθιστούμε στην θέση του Χριστού μας πρόσωπα και υποκείμεθα σ’ αυτά. Όποιον ρόλο και αν παίζουν στην πνευματική μας ζωή.

Μπορεί να είναι χρήσιμα και είναι βοηθοί στην πνευματική μας πορεία όχι όμως να τίθενται υπεράνω του Χριστού ή της δικής μας ελεύθερης κατά Χριστόν προσωπικότητας. Μην ξεχνάμε είμαστε εικόνες Θεού. 

Αμήν!

ΜΕΓΑΛΟΠΡΕΠΗ ΛΙΤΑΝΕΙΑ ΤΟΥ ΣΚΗΝΩΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΣΠΥΡΙΔΩΝΟΣ ΣΤΗΝ ΚΕΡΚΥΡΑ

                  Με την καθιερωμένη μεγαλοπρέπεια της κερκυραϊκής παράδοσης λιτανεύτηκε το πρωί της Παρασκευής 11 Αυγούστου 2023 το ιερό σκήνωμα του Αγίου και θαυματουργού Σπυρίδωνος. στα πλαίσια των εκδηλώσεων  για την ανάμνηση του θαύματος διάσωσης της Κέρκυρας από την πολιορκία των Οθωμανών Τούρκων στις 11 Αυγούστου 1716 χάρις στην θαυματουργή παρέμβαση του αγίου Σπυρίδωνος. Στην λιτάνευση συμμετείχαν ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Νέας Ιωνίας και Φιλαδελφείας κ. Γαβριήλ, ο Θεοφιλέστατος επίσκοπος Κοτυαίου κ. Διονύσιος και ο οικείος ποιμενάρχης Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Κερκύρας, Παξών και Διαποντίων Νήσων κ. Νεκτάριος.  Πλήθος κόσμου ακολούθησε τον Άγιο και προσευχήθηκε κατά την λιτάνευση του σκηνώματός του, ενώ την ελληνική κυβέρνηση εκπροσώπησε η Υφυπουργός Οικογένειας Μαρία Αλεξάνδρα Κεφάλα. Συμμετείχαν ακόμη η περιφερειάρχης Ιονίων Νήσων κ. Κράτσα- Τσαγκαροπούλου, οι βουλευτές του Νομού κ.κ. Γκίκας, Αυλωνίτης και Μπιάγκης, ο βουλευτής Θεσσαλονίκης κ. Γκιουλέκας, η δήμαρχος Κεντρικής Κέρκυρας και Διαποντίων Νήσων κ. Μερόπη Υδραίου, ο πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου κ. Δημήτρης Μεταλληνός, ο Αρχιεπίσκοπος των εν Κερκύρα Ρωμαιοκαθολικών κ. Γεώργιος Αλδουβάς, εκπρόσωποι των στρατιωτικών και αστυνομικών αρχών, στελέχη της τοπικής αυτοδιοίκησης και άλλοι εκπρόσωποι των αρχών του τόπου.

                Προηγήθηκε η παράκληση στο ιερό προσκύνημα τελέστηκαν κατά την λιτάνευση δύο δεήσεις, η πρώτη στην είσοδο του παλαιού φρουρίου, σε ανάμνηση του θαύματος του αγίου, και η δεύτερη στο παλάτι. Εκεί ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Κερκύρας κ. Νεκτάριος, αφού ευχαρίστησε τους αρχιερείς, τις αρχές και τον λαό του Θεού, προσφώνησε τους παρισταμένους λέγοντας ότι ο κερκυραϊκός λαός δεν είναι επιλήσμων της μεγάλης ευεργεσίας που ο άγιος Σπυρίδων του πρόσφερε. Ο άγιος υπήρξε των ορθοδόξων υπέρμαχος και των κακοδόξων αντίπαλος. Αυτή η υπεράσπιση της αλήθειας, της ταυτότητας του λαού μας είναι και πάλι επίκαιρη σήμερα, εποχή στην οποία τα σύνορα καταργούνται και αλλότριες ιδέες απειλούν την οικογένεια και την συνοχή του λαού μας. Ωστόσο, ο άγιος Σπυρίδων έδειξε ότι είναι άγιος που ευεργετεί τους πάντες. Απέτρεψε την επέλαση των Οθωμανών σώζοντας όλους όσοι βρίσκονταν στο νησί, είτε ήταν ορθόδοξοι, είτε όχι. Αυτό συνεχίζει να κάνει η Εκκλησία και σήμερα. Να αγκαλιάζει όλους τους ανθρώπους, τον κάθε πονεμένο, τον κάθε αναγκεμένο, όλους όσοι προστρέχουν στην αγκαλιά της. Η πίστη των Ορθοδόξων δεν έχει όρια και στεγανά, αλλά αγκαλιάζει όλη την ανθρωπότητα, προσμένοντας την είσοδο πάντων στην μία, αγία, καθολική και αποστολική Εκκλησία, στην ενότητα και την αγάπη.  Αυτές είναι και οι πρεσβείες του Αγίου Σπυρίδωνος που αγαπά και προστατεύει τους πάντες.

                Οι λατρευτικές εκδηλώσεις συνεχίζονται με την τέλεση του εσπερινού και της ιεράς αγρυπνίας, ενώ ο άγιος Σπυρίδων βρίσκεται στην "θύρα", όρθιος, για να τον προσκυνούν και να του απευθύνουν τα αιτήματά τους οι πολυπληθείς πιστοί και προσκυνητές.